Cukrzyca – epidemia współczesnego świata

Cukrzyca, która jako pierwsza niezakaźna choroba zyskała niechlubne miano epidemii, stanowi poważne wyzwanie dla systemu ochrony zdrowia. Szacuje się, że na całym świecie dotyka 422 miliony ludzi, z czego 179 milionów o tym nie wie. (1) Częściej występuje w krajach wysokorozwiniętych. Rozróżniamy m.in. cukrzycę typu I, cukrzycę ciążową, cukrzycę MODY oraz LADA, lecz w tym artykule skupimy się na stanowiącej około 90% przypadków cukrzycy typu II. Inspiracją do jego napisania stały się wyniki badania opublikowanego niedawno na łamach czasopisma JAMA pod tytułem „Association Between Plant-Based Dietary Patterns and Risk of Type 2 Diabetes: A Systematic Review and Meta-analysis.

Diety roślinne, czyli krótka lekcja na temat ważnego elementu stylu życia w cukrzycy

Zyskaliśmy kolejne doniesienie, którego wyniki wskazują, że osoby ograniczające spożycie mięsa oraz wegetarianie i weganie rzadziej zmagają się z cukrzycą typu II. Osoby z najwyższym spożyciem jakichkolwiek produktów roślinnych mają o 23% niższe ryzyko zachorowania od tych z najniższym. Natomiast aż o 30%, jeżeli wybierają zdrowe produkty roślinne, czyli owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste, strączki i orzechy. (2) Niektóre badania pokazują, że opieranie swojego modelu odżywiania na nieprzetworzonych produktach roślinnych może również pomóc, do pewnego stopnia, w odwróceniu skutków cukrzycy, co jest widoczne w obniżeniu poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c). W metaanalizie opublikowanej w 2018 roku wskazano, że w porównaniu do grupy kontrolnej u pacjentów stosujących dietę roślinną wartości HbA1c były nawet o 0,6-0,9% niższe! (3) Nic dziwnego, ponieważ produkty wchodzące w jej skład zawierają bogactwo witamin, mikroelementów, antyoksydantów oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych. Badania obserwacyjne pokazują, że wskazane grupy żywności pozytywnie wpływają na poprawę wrażliwości tkanek na insulinę, pomagają utrzymać prawidłową masę ciała oraz redukują stany zapalne w organizmie poprzez zwalczanie wolnych rodników. Ponadto diety roślinne mogą również poprawiać profil markerów ryzyka związanych z otyłością m.in. leptyną, hormonem wytwarzanym w podskórnej tkance tłuszczowej, której stężenie we krwi jest proporcjonalne do ilości tkanki tłuszczowej w organizmie. Odżywianie oparte na produktach roślinnych wpływa także na poziom adiponektyny, hormonu regulującego wrażliwość tkanek na działanie insuliny.

Czy rezygnacja z produktów odzwierzęcych jest konieczna?

Amerykańskie zalecenia dietetyczne na lata 2015-2020 oraz raport EAT-Lancet stwierdzają, że niewielkie spożycie drobiu, ryb oraz przetworów mlecznych w diecie opartej głównie na produktach roślinnych nie spowoduje negatywnych konsekwencji zdrowotnych.
Diety niewykluczające produktów pochodzenia zwierzęcego, ale zawierające duże ilości owoców, warzyw, produktów pełnoziarnistych, strączków i orzechów, również pozytywnie wpływają na zmniejszenie występowania cukrzycy typu II. Osoby stosujące dietę śródziemnomorską oraz dietę DASH wykazują znacznie mniejszą zapadalność na tą chorobę w porównaniu do grupy kontrolnej stosującej dietę o niskiej zawartości tłuszczu. Efekt jest jeszcze większy, gdy do diety włączymy oliwę z oliwek najwyższej jakości – najlepiej extra virgin ponieważ zawiera ona najwięcej NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych). W badaniu Prevention of Diabetes With Mediterranean Diets wykazano, że wskaźnik występowania cukrzycy w grupie stosującej dietę śródziemnomorską z dodatkiem oliwy z oliwek w stosunku do grupy kontrolnej wynosił 0,69. Dla porównania wskaźnik ten dla grupy badanych stosujących dietę śródziemnomorską z dodatkiem orzechów wynosił 0.81. (4) W kwestii cukrzycy dobrze wypadają też produkty nabiałowe o niskiej zawartości tłuszczu. Co ciekawe, pozytywny efekt mleka i jego pochodnych obserwowano w badaniach azjatyckich i australijskich, ale nie w amerykańskich czy europejskich. Wyniki wskazują, że powyżej 400-600 g nabiału dziennie nie uzyskamy już dodatkowych korzyści. (5)

Podsumowując…

Cukrzyca zdobyła miano pierwszej epidemii chorób niezakaźnych. Jedzenie zdrowych, zbilansowanych, posiłków opartych produktach pochodzenia roślinnego może nas jednak przed nią ustrzec. Należy przy tym pamiętać, że dieta roślinna diecie roślinnej nierówna, a przymiotnik „wegański” nie stanowi synonimu słowa „zdrowy”. Tym, czego powinniśmy unikać niezależnie od wybranego modelu żywieniowego, są produkty wysokoprzetworzone – zarówno wegańskie, wegetariańskie, jak i bazujące na składnikach pochodzenia zwierzęcego. W kuchni przydatne mogą okazać się za to orzechy, oliwa z oliwek, a nawet odtłuszczony nabiał.

 

Źródła:

1) Gugała-Mirosz S. Cukrzyca – w liczbach. Czy powinniśmy się bać? Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej.
2) Qian F, Liu G, Hu FB, Bhupathiraju SN, Sun Q. Association Between Plant-Based Dietary Patterns and Risk of Type 2 Diabetes: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Intern Med. 2019;179(10):1335–1344. doi:10.1001/jamainternmed.2019.2195
3) Toumpanakis A, Turnbull T, Alba-Barba I. Effectiveness of plant-based diets in promoting well-being in the management of type 2 diabetes: a systematic review. BMJ Open Diabetes Research and Care 2018;6:e000534. doi: 10.1136/bmjdrc-2018-000534
4) Salas-Salvadó J, Bulló M, Estruch R, et al. Prevention of Diabetes With Mediterranean Diets: A Subgroup Analysis of a Randomized Trial. Ann Intern Med. 2014;160:1–10. doi: 10.7326/M13-1725
5) Schwingshackl L, Hoffmann G, Lampousi AM et al. Food groups and risk of type 2 diabetes mellitus: a systematic review and meta-analysis of prospective studies. Eur J Epidemiol. 2017;32(5):363–375. doi:10.1007/s10654-017-0246-y


O autorce:
Aurelia Grzywacz – absolwentka studiów licencjackich na kierunku zdrowie publiczne, studentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, trenerka personalna, edukatorka zdrowotna. Pozytywnie zakręcona na punkcie zdrowego stylu życia, odżywiania i aktywności fizycznej. Interesuje się cukrzycą typu II i insulinoopornością. Sama zdiagnozowana jako insulinooporna, przez co dokładnie rozumie z jakimi trudnościami walczą jej pacjenci. Prywatnie od niedawna prowadzi bloga Zdrowa Codzienność, biegaczka zakochana w biegach przeszkodowych. Marzy o wydaniu książki kucharskiej z przepisami dla cukrzyków.

Redakcja: lek. Alicja Baska, lek. Piotr Długołęcki