W ostatni weekend na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym odbył się Kongres Zdrowia Publicznego 2019, w którym reprezentacja naszego Towarzystwa miała okazję wziąć czynny udział: w panelu dyskusyjnym, sesji doniesień zespołów naukowych oraz sesji plakatowej.
Tematem, wokół którego skoncentrowaliśmy uczestnictwo w tym wydarzeniu była istniejąca luka w systemie kształcenia przyszłych lekarzy oraz rozbieżność między danymi epidemiologicznymi a zakresem edukacji w obszarze medycyny stylu życia.
Rozbieżność: program studiów a sytuacja epidemiologiczna
Niemal 70% wszystkich zgonów na świecie spowodowanych jest przewlekłymi chorobami niezakaźnymi1. Wśród nich prym wiodą choroby układu sercowo-naczyniowego, których występowanie w znacznej mierze spowodowane jest niewłaściwym sposobem odżywiania. Programy toku studiów na kierunku lekarskim wciąż jednak nie zapewniają przyszłym lekarzom możliwości zdobycia wystarczającej wiedzy i umiejętności w zakresie podejmowania rozmowy z pacjentem na ten temat. Dowodzą tego liczne badania, między innymi przeprowadzone w 2008 r. przez Vetter2. Jego wyniki wskazują, że odpowiednio około 75% lekarzy rezydentów i 80% studentów uważa, że w trakcie kształcenia zawodowego nie otrzymało odpowiedniej edukacji z zakresu żywienia. Jedynie 14% ankietowanych praktykujących lekarzy czuło się kompetentnych do udzielenia swoim pacjentom jakiejkolwiek porady w zakresie odżywiania.
To jeden z przykładów coraz liczniejszych publikacji na ten temat oraz zagadnienie, wokół którego trwają obecnie szeroko zakrojone dyskusje, rozgrywające się między innymi na łamach The Lancet3. Podobnie sytuacja przedstawia się w obszarze edukacji przyszłych lekarzy w zakresie aktywności fizycznej4 czy innych filarów medycyny stylu życia…
Jak jest w Polsce?
Jak wskazują wyniki nieopublikowanego jeszcze badania przeprowadzonego przez SKN Medycyny Stylu Życia WUM w ubiegłym roku, również w opinii studentów uczelni medycznych w Polsce, edukacja w zakresie MSŻ prowadzona jest na niezadowalającym poziomie. Dane te nie stanowią wielkiego zaskoczenia w perspektywie zaledwie kilku godzin dedykowanych ogólnej wiedzy o żywieniu w całym toku 6-letnich studiów czy braku zajęć z technik takich jak dialog motywujący, które uczyłyby skutecznego zalecania zmian stylu życia. Zdaniem niemal 90% ankietowanych wiedza w obszarze MSŻ jest jednak bardzo istotna z perspektywy ich przyszłego zawodu.
Luka – jak ją wypełniać? Pilotażowa edycja zajęć fakultatywnych
W semestrze zimowym roku akademickiego 2018/2019 III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii oraz działające przy niej SKN Medycyny Stylu Życia WUM przygotowały i przeprowadziły pilotażową edycję fakultetu „Medycyna stylu życia”. Program stworzono po analizie podobnych zajęć prowadzonych, między innymi, na Uniwersytecie Harvarda czy Stanforda. Na 30-godzinny kurs złożyło się 13 spotkań seminaryjnych oraz jedno warsztatowe (wybrane samodzielnie przez studenta z listy 5 dostępnych). Cały program dostępny jest tutaj.
Choć zajęcia fakultatywne mają bardzo ograniczony zasięg, obejmując zaledwie kilkadziesiąt studentów na semestr, taka forma wprowadzania medycyny stylu życia do oferty edukacyjnej uniwersytetu wydaje się być jedną z najłatwiejszych i najszybszych. Naszym zdaniem, obok prężnej działalności studenckiej skoncentrowanej w kołach naukowych medycyny stylu życia, to doskonały pierwszy krok we wprowadzaniu edukacji z zakresu MSŻ do programów studiów na kierunku lekarskim. Taka forma pozwoliła nam też na dokonanie szybkiej analizy zajęć oraz poznanie opinii i potrzeb studentów. Miałam przyjemność o jej wynikach opowiedzieć właśnie podczas wspomnianego już Kongresu Zdrowia Publicznego 2019. Obecnie trwa 2. edycja kursu, która uwzględniła wnioski płynące ze wspomnianej ewaluacji.
Fakultet „Medycyna Stylu Życia” w opiniach studentów
„Bardzo bym chciała, żeby zajęcia na stałe weszły do puli fakultetów na WUMie. Były różnorodne, ciekawe, interaktywne, prowadzone przez znakomitych specjalistów w swoich dziedzinach.”
„Najlepsze zajęcia, w jakich do tej pory uczestniczyłam.”
„Myślę, że zajęcia te zaliczają się do najbardziej interesujących, w jakich brałam udział. Poza wiedzą medyczną, dostarczyły mnóstwo wiedzy „życiowej”, która zainspirowała mnie do wprowadzenia zmian także w moich nawykach.”
Takie komentarze cieszą nas najbardziej, choć oczywiście mają bardzo ograniczoną możliwość zastosowania w celach naukowych. Przeprowadzona ewaluacja pozwoliła nam jednak stwierdzić, między innymi, że niemal 100% ankietowanych uczestników zajęć uważa, że studenci kierunku lekarskiego powinni być uczeni jak zalecać zmiany stylu życia pacjentom. 70% respondentów opowiedziało się za wprowadzeniem MSŻ jako samodzielnego, obowiązkowego przedmiotu. 90% uczestników uznało, że uczestnictwo w kursie zwiększyło ich wiedzy w zakresie MSŻ.
Tegoroczna edycja zajęć obejmie bardziej szczegółową i specyficzną ewaluację. Chcielibyśmy zweryfikować subiektywną poprawę stanu wiedzy, dokonując tym samym wstępnej oceny efektywności fakultetu.
Fakultet „Medycyna Stylu Życia” na Twojej uczelni
Do dyspozycji Członków PTMSŻ oraz wszystkich czytających oddaliśmy przygotowany przez nas program zajęć fakultatywnych. Serdecznie zachęcamy do korzystania z niego jako inspiracji do stworzenia podobnych zajęć na kolejnych uczelniach. W przypadku pytań, a także chęci konsultacji, współpracy czy objęcia kursu patronatem PTMSŻ, serdecznie zachęcamy do kontaktu.
Z ogromną przyjemnością wesprzemy wszystkie działania mające na celu zmniejszenie obecnej luki w kształceniu przyszłych lekarzy oraz zwiększające udział medycyny stylu życia w edukacji medycznej.
Piśmiennictwo:
- Forouzanfar MH, Afshin A, Alexander LT, et al. Global, regional, and national comparative risk assessment of 79 behavioural, environmental and occupational, and metabolic risks or clusters of risks, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015. Lancet. 2016;388(10053):1659-1724. doi:10.1016/S0140-6736(16)31679-8
- Vetter ML, Herring SJ, Sood M, et al. What Do Resident Physicians Know about Nutrition? An Evaluation of Attitudes, Self-Perceived Proficiency and Knowledge. J Am Coll Nutr. 2008;27(2):287-298. doi:10.1080/07315724.2008.10719702
- Devries S. A global deficiency of nutrition education in physician training: the low hanging fruit in medicine remains on the vine. Lancet Planet Heal. 2019;3(9):e371-e372. doi:10.1016/S2542-5196(19)30173-1
- Cardinal BJ, Park EA, Kim MS, Cardinal MK. If exercise is medicine, where is exercise in medicine? Review of U.S. medical education curricula for physical activity-related content. J Phys Act Heal. 2015;12(9):1336-1343. doi:10.1123/jpah.2014-0316