Dlaczego uważamy, że kampania #RoślinnePoniedziałki to świetny pomysł?

Mimo, że diety roślinne stopniowo zyskują popularność i coraz mocniej przebijają się do szerszej świadomości, to jednak wciąż na talerzach większości Polaków produkty pochodzenia zwierzęcego goszczą zdecydowanie za często. Według raportu GUS, przeciętny Polak zjadł w zeszłym roku prawie 80 kg mięsa. Biorąc pod uwagę, że Instytut Żywności i Żywienia zaleca jeść nie więcej niż 0,5 kg czerwonego i/lub przetworzonego mięsa na tydzień (łącznie), normy te zostały prawie dwukrotnie przekroczone już samym spożyciem wieprzowiny (ok. 40 kg/rok).

Spożycie mięsa, przede wszystkim czerwonego i przetworzonego, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych takich jak choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, a także cukrzycy typu drugiego, otyłości i niektórych rodzajów nowotworów, zwłaszcza raka jelita grubego.

Mamy nadzieję, że o akcji #RoślinnePoniedziałki już słyszeliście, obserwując nasze media społecznościowe. To naszym zdaniem świetny pomysł na promocję ograniczania spożycia mięsa i zachęcania do odkrywania świata roślinnych smaków – przynajmniej raz w tygodniu. Dla wielu to początek większych zmian i prawdziwej rewolucji kulinarnej na talerzach i w życiu.

Skąd pochodzi pomysł na Roślinne Poniedziałki?

Na świecie poniedziałkowa kampania miała początek podczas I wojny światowej, kiedy Amerykański Urząd. ds. Żywności wezwał rodziny do zmniejszenia spożycia podstawowego pożywienia, w tym mięsa i pszenicy, aby wspomóc wysiłek wojenny i zaangażować Amerykanów do wypełnienia swojej roli. Kampania powróciła później podczas II wojny światowej, wznowiona przez Franklina D. Roosevelta w tym samym celu, a następnie po wojnie była kontynuowana przez Harryego S. Trumana na rzecz wykarmienia zniszczonej wojną Europy.

Polska kuchnia roślinna?

Wydawać by się mogło, że w tradycyjnej polskiej sztuce kulinarnej przeważają potrawy ciężkie i mięsne. Po zagłębieniu się w ten temat okazuje się jednak, że kuchnia staropolska obfitowała w kasze, strączki, warzywa i mogła się poszczycić bardzo smacznymi potrawami na bazie tych składników. Nie bez znaczenia był fakt znacznie mniejszej dostępności produktów mięsnych, na które mogli sobie pozwolić tylko najbogatsi. W 1898 roku wydana została pierwsza roślinna książka kucharska: „Kuchnia jarska zawierająca wypróbowane przepisy przyrządzania smacznych a zdrowych potraw roślinnych oraz naukowe uzasadnienie jarstwa” Marii Czarnowskiej. Okres międzywojnia można wręcz nazwać czasem rozkwitu kuchni jarskiej, który niestety zakończył się wraz z wybuchem II wojny światowej.

Roślinne Poniedziałki – reaktywacja

Dzisiejsza kampania ma niewiele wspólnego z początkami XX w. Idea odżyła w 2003 r. jako inicjatywa realizowana przez jeden z najbardziej prestiżowych ośrodków zdrowia publicznego na świecie – Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health’s (a dokładniej Center for a Livable Future). Stanowiła odpowiedź na rosnącą liczbę chorób zależnych od stylu życia związanych z nadmiernym, dynamicznie rosnącym spożyciem mięsa. Dziś kampania realizowana jest przez wiele instytucji, szpitali czy organizacji na świecie. Poza zdrowiem, wiele z nich adresuje także względy środowiskowe czy etyczne związane ze spożywaniem produktów odzwierzęcych.

W Polsce za akcją stoi kampania RoślinnieJemy, której celem jest promocja roślinnych dań i potraw oraz wsparcie producentów żywności, sieci handlowych i restauracji we wprowadzaniu roślinnych opcji i produktów.

Zmiana nawyków żywieniowych metodą małych kroków

Nie każdy pacjent jest w stanie zrezygnować z mięsa czy tłustego nabiału z dnia na dzień. Ale praktycznie zawsze możemy zaproponować metodę „małych kroczków”, której przykładem jest właśnie akcja „Roślinne Poniedziałki”. Jej zasady są proste: w wybrany dzień tygodnia całodniowy jadłospis opiera się na produktach roślinnych, czyli warzywach, owocach, produktach zbożowych, strączkach, orzechach i nasionach. Nazwa akcji sugeruje, aby tym wybranym dniem był poniedziałek, jednak każdy może wybrać dogodny dzień tygodnia według własnych upodobań. W naszej kulturze także piątek jest przyjęty jako dzień postny, czyli bezmięsny. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby u osób wierzących połączyć i tradycję, i akcję prozdrowotną, dzięki czemu przez dwa dni w tygodniu mięso będzie wyłączone z jadłospisu, ustępując miejsca roślinnym zamiennikom.

Początek w gabinecie lekarskim

W informowaniu pacjentów o akcji kluczowe znaczenie ma budowanie świadomości społecznej w kwestii korzyści ze zwiększenia spożycia warzyw owoców i innych nieprzetworzonych produktów roślinnych oraz przestrzeganie przed spożywaniem produktów mięsnych, zwłaszcza przetworzonego mięsa czerwonego. Wyniesienie takich informacji z gabinetu lekarskiego przez pacjenta ma nieocenioną wartość, gdyż wciąż jeszcze mimo stopniowo zmieniającej się świadomości, nie jest to w społeczeństwie wiedza powszechna i uznana, zwłaszcza w grupie starszych pacjentów. Istotne jest zaciekawienie tematem, zachęcenie do eksperymentowania przy przygotowywaniu posiłków oraz fakt, że akcja nie wiąże się z wyrzeczeniami czy koniecznością rezygnacji z ulubionych potraw, a często z nieznaczną modyfikacją tych znanych i lubianych posiłków w wersje roślinne. Często wystarczy zamienić produkt mięsny na roślinę strączkową i odpowiednio doprawić potrawę, aby otrzymać pełnowartościowy posiłek, dużo zdrowszy, a co ważne dla pacjenta – tak samo smaczny.

Od teorii do praktyki, z gabinetu do kuchni

Nieocenioną pomocą służy wydany w ramach kampanii RoślinnieJemy e-book Roślinna Kuchnia Polska, który prezentuje tradycyjne potrawy w wegańskich wersjach. Autorzy opracowania udowadniają, że dania nie muszą zawierać mięsa czy nabiału aby dogodzić nawet najbardziej wymagającym podniebieniom przyzwyczajonym do domowej kuchni. Z perspektywy lekarza lub dietetyka niektóre z tych potraw warto nieco zmodyfikować, aby stały się jeszcze zdrowsze, na przykład zamienić białą mąkę na pełnoziarnistą, unikać smażenia. Z kolei w deserach warto zmniejszyć ilość cukru lub zamienić go na erytrol, albo, tam gdzie to możliwe, na zmiksowane owoce, na przykład banany czy suszone daktyle. Z takimi modyfikacjami omawiany tu e-book z powodzeniem można polecać szerokiemu gronu pacjentów.

Kropla drąży skałę

Udzielanie przez lekarzy rzetelnych, opartych w badaniach naukowych informacji z zakresu żywienia jest szczególnie istotne obecnie, w dobie rozbieżnych i mylących doniesień medialnych oraz natłoku „fake newsów”, przez co pacjenci nieposiadający specjalistycznej wiedzy mogą być zdezorientowni i kierować się niewłaściwymi, często szkodliwymi źródłami wiedzy. Akcja #RoślinnePoniedziałki daje nam możliwość, aby wiarygodne i oparte na dowodach zalecenia przekazywać w atrakcyjny sposób. Daje nam to na polu walki o zdrowie pacjenta ogromną przewagę. Zdecydowanie warto z tego typu opcji korzystać, bo kropla drąży skałę, a w medycynie stylu życia przysłowie to opisuje rzeczywistość wyjątkowo trafnie.

Piśmiennictwo:

O autorce:

lek. Aleksandra Leśniak – lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, członkini PTMSŻ, mentorka Vegan Challenge, aktywistka. W praktyce lekarskiej kieruje się medycyną opartą na faktach i promuje wśród pacjentów dietę roślinną w kontekście prewencji i leczenia chorób cywilizacyjnych.

Redakcja: lek. Alicja Baska

Otagowanocholesterol ciśnienie tętnicze cukrzyca typu 2 dieta roślinna odżywianie Roślinne Poniedziałki wegetarianizm whole-food plant-based