Nikt z nas nie chce, aby jego działania trafiały w próżnię i nie lubi, gdy ciężka praca zdaje się nie przynosić widocznych efektów. Dlatego tak ważne jest to, by dokładnie zidentyfikować sytuację, o poprawę której chcemy zadbać. W dziś omawianym przypadku oznacza to między innymi scharakteryzowanie grupy docelowej, do której staramy się dotrzeć czy oszacowanie skali zjawiska, na które chcemy wpłynąć.

Tym właśnie zajęła się w swoim badaniu mgr Katarzyna Skórska – członkini PTMSŻ, dietetyk kliniczny, doktorantka doktorantką na Wrocławskim Uniwersytecie Medycznym, która zdecydowała się poświęcić swoją rozprawę doktorską strączkom. Zaprosiliśmy Kasię do podzielenia się wynikami prowadzonych badań, które niedawno ujrzały światło dzienne na łamach Public Health Nutrition.

Do kogo w szczególności powinniśmy więc kierować edukację żywieniową dotyczącą nasion roślin strączkowych? Oddajemy głos Katarzynie Skórskiej.

Zaczynając pracę nad artykułem przyświecał nam cel, by zbadać wpływ czynników socjodemograficznych i zdrowotnych na częstotliwość spożywania nasion roślin strączkowych wśród osób badanych z Polski. Jako praktykujący dietetyk, ale i początkujący naukowiec po pierwsze w głowie miałam częste pytania na forach dietetycznych dotyczące braku pomysłu na edukację żywieniową dla grup szczególnie zagrożonych niewłaściwymi nawykami żywieniowymi. Po drugie alarmującym problemem są również statystyki mówiące o tym, że choroby niezakaźne w tym choroba niedokrwienna serca, nowotwory, cukrzyca i przewlekłe choroby układu oddechowego są wiodącą przyczyną zgonów w Unii Europejskiej i pochłaniają większość wydatków na opiekę zdrowotną. Dodatkowo wiele badań potwierdza, że ważnym wzorcem żywieniowym, który niewątpliwie może przyczynić się do zmniejszonego ryzyka zachorowania na wymieniowe wyżej choroby jest dieta oparta w głównej mierze na produktach roślinnych, w tym warto skupić swoją uwagę właśnie na nasionach roślin strączkowych.

Wyniki – nie jest dobrze

Niestety tylko 22,8% wszystkich uczestników deklarowało częste spożywanie nasion roślin strączkowych, czyli więcej niż 1 porcję na tydzień. Za 1 porcję uznałyśmy np. 100 g ugotowanych nasion roślin, ½ puszki, 2–3 łyżki surowych lub uprażonych nasion roślin strączkowych. Dodatkowo odpowiednio 72,1  % stanowiły osoby rzadko spożywające, a 5,1% nigdy nie spożywające nasion roślin strączkowych.

Przypomnienie

Choć większość wytycznych żywieniowych nie zawiera dokładnych rekomendacji dotyczących spożycia tej konkretnej grupy produktów (co zresztą zdaniem autorów niedawnego raportu „Diets for a better future” stanowi jeden z kluczowych kierunków modyfikacji obowiązujących wytycznych), przypominamy, że raport EAT-Lancet wyznaczający ramy tzw. diety planetarnej zaleca około 75 g roślin strączkowych dziennie – i jest to ich waga PRZED ugotowaniem! Wygląda na to, że mamy na tym polu w Polsce jeszcze wiele do zrobienia.

Płeć, poziom wykształcenia, miejsce zamieszkania – mają znaczenie

Ponadto niska częstotliwość spożycia roślin strączkowych w badanej grupie była silnie związana z płcią męską, niskim poziomem wykształcenia, pracą fizyczną, zamieszkaniem na wsi i w małych miastach oraz zamieszkaniem z więcej niż jedną osobą.
Niskie spożycie roślin strączkowych było również związane z siedzącym trybem życia, brakiem występowania chorób i nie przyjmowaniem suplementów diety.

Kulisy

Ankieta została stworzona przez nas w Formularzu Google i w formie linku publikowałyśmy ją na forach, fanpage’ach lub wysyłałyśmy ją e-mailem. Jednak do osób, które nie korzystają z komputera swobodnie musiałyśmy dotrzeć w inny sposób. Organizowałyśmy spotkania w klubach seniora oraz warsztaty dzięki czemu dowiadywałyśmy się jak często, szczególnie osoby starsze spożywają nasiona roślin strączkowych oraz pokazywałyśmy jak w szybki sposób je przygotować. Zbieranie ankiet było bardzo czasochłonne – zajęło prawie rok. Osoby biorące udział w badaniu odpowiadały na pytania dotyczące czynników socjodemograficznych (wieku, płci, miejsca zamieszkania, wykształcenia, rodzaju pracy, ilości osób, z którymi mieszkają), szeroko pojętego zdrowia (czy chorują przewlekle, czy są na diecie, czy przyjmują, jakie i jak często suplementy diety, jak często uprawiają aktywność fizyczną i jaki rodzaj) oraz na pytania dotyczące  wiedzy o nasionach roślin strączkowych (jak komponować posiłki z nasionami roślin strączkowych i czego są dobrym źródłem). Udział w badaniu wzięło 1135 Polaków w wieku 18-80, z czego ponad połowę (53,7%) z nich stanowiły kobiety.

Podsumowanie

Powyższe wnioski mogą stanowić cenną podpowiedź w prowadzeniu skutecznej edukacji żywieniowej – projektowaniu kampanii prozdrowotnych, działalności w mediach społecznościowych czy pracy indywidualnej z pacjentem. Zachęcamy serdecznie (a przy okazji gratulujemy) do lektury całego artykułu: „Frequency of legume consumption related to sociodemographic factors, health status and health-related variables among surveyed adults from Poland” opublikowanego kilka tygodni temu na łamach Public Health Nutrition.

O Autorce:

Katarzyna Skórska – dietetyk kliniczny, doktorantka na Wrocławskim Uniwersytecie Medycznym, aktywnie działająca w mediach społecznościowych z misją zmieniania nawyków żywieniowych Polek (strona internetowafanpageInstagram)