Wracamy do tematu astmy (przypominamy poprzedni wpis na ten temat: “Astma, nieprawidłowa masa ciała i rola medycyny stylu życia”). Dziś na tapet bierzemy możliwości wykorzystania medytacji, ćwiczeń oddechowych i jogi w leczeniu astmy. Wpis powstał w ramach kampanii prowadzonej przez Exercise is Medicine #GetActive #BądźAktywny, której celem jest przybliżenie – w teorii i praktyce – roli aktywności fizycznej w leczeniu i profilaktyce najczęstszych chorób przewlekłych. Jako PTMSŻ wspieramy akcję, rozszerzając perspektywę także o inne elementy stylu życia wpływające na rozwój i przebieg wybranych jednostek chorobowych.

Stres, astma i medytacja

Dostępne badania naukowe wskazują na silny związek między stresem a występowaniem astmy, hospitalizacją i stosowaniem leków na astmę (1,2). Stres nasila reakcję zapalną dróg oddechowych na czynniki środowiskowe, a tym samym zwiększa częstotliwość, czas trwania oraz nasilenie objawów pacjenta (3). Wobec tego interwencje, mające na celu zmniejszenie poziomu stresu, mogą mieć pozytywny wpływ na jakość życia oraz przebieg choroby.

Medytacja jest popularnym uzupełnieniem tradycyjnych terapii. Badania wykazały, że może mieć ona pozytywny wpływ zarówno na stan psychiczny, jak i parametry fizjologiczne, takie jak poziom kortyzolu w surowicy czy ciśnienie krwi (4,5). Dokładny mechanizm działania medytacji w terapii astmy nie jest jasny. Odnotowano, że może być ona korzystna w kontrolowaniu i sprzężeniu zwrotnym mięśni układu oddechowego, które są aktywne podczas ataków astmy (6). Praktyka medytacji może przyczynić się do uzyskania uczucia relaksu, a także pozytywnego nastroju, pomagając pacjentom osiągnąć stan wyciszenia psychicznego, który jest uważany za naturalny proces terapeutyczny radzenia sobie z chorobami przewlekłymi, takimi jak astma (7). Badania oceniające wpływ medytacji na autonomiczny układ nerwowy wykazały zwiększoną aktywność układu przywspółczulnego i zmniejszoną aktywność współczulną. Dodatkowo odnotowano wzrost zmienności rytmu zatokowego oraz synchronizacji krążeniowo-oddechowej (8,9).

W opublikowanym w Journal of Asthma w 2018 roku przeglądzie systematycznym czterech randomizowanych badań kontrolnych stwierdzono, że medytacja ma wpływ na poprawę niektórych wyników astmy (10). Ujęte w przeglądzie badania trwały od 8 tygodni do 3 miesięcy, a większość z nich wymagała ~ 20 minut codziennej praktyki medytacyjnej. Jakość życia była oceniana w dwóch badaniach, które wykazały znaczną poprawę w porównaniu z grupą kontrolną. Tylko w jednym badaniu ujęto poziom stresu oraz stosowanie leków, wykazując znaczną poprawę postrzeganego stresu i zmniejszenie dawek leków łagodzących objawy choroby w grupie medytacji. Wskazuje to na duże nadzieje związane ze stosowaniem technik medytacji u chorych na astmę, zwłaszcza jeśli chodzi o jakość życia. Jednak potrzebne są dalsze badania, szczególnie u dzieci, ponieważ te obecne koncentrują się w głównej mierze na jodze niż na medytacji u dzieci.

Joga

W systematycznym przeglądzie Cochrane obejmującym 15 randomizowanych badań klinicznych, w których zastosowano jogę jako interwencję, wyniki były niejednorodne (12). Pięć badań wykazało, że joga znacząco poprawiła jakość życia, a trzy badania wykazały znaczną redukcję objawów. W dwóch badaniach stwierdzono zmniejszenie konieczności stosowania leków w grupie interwencyjnej jogi, jednak jakość danych naukowych dotyczących tego wyniku była niższa niż w przypadku wyników odnoszących się do jakości życia i redukcji objawów. Istnieją dowody na to, że podobne efekty można zaobserwować w populacji dzieci z astmą (11). Szczególnie jedno badanie pediatryczne, w którym obserwowano 26 dzieci przez 2 lata po 40-dniowej interwencji, wykazało, że dzieci, które ćwiczyły jogę przez 15–30 minut codziennie, pozostawały bezobjawowe (11). Inni, którzy byli obserwowani przez okres 2 lat, ale mniej konsekwentnie praktykowali jogę, wykazywali zmniejszenie objawów i stosowania leków, ale nie w takim stopniu, jak osoby praktykujące jogę codziennie. Niespójne wyniki można wytłumaczyć różnorodnością interwencji, rodzajów jogi, regularnością ćwiczeń, kombinacjami oddychania i postawy, a także stosowania leków (12). Potrzeba więcej dowodów, w szczególności koncentrując się na standardowych interwencjach jogi z dłuższym okresem obserwacji, ale joga pozostaje obiecującą interwencją dotyczącą stylu życia, która może być przydatna w populacji chorych na astmę. Konieczne jest przeprowadzenie badań wysokiej jakości, obejmujących dużą liczbę uczestników, aby móc wyciągnąć jednoznaczne wnioski dotyczące skuteczności jogi u chorych na astmę.

Inne ćwiczenia oddechowe

Ćwiczenia oddechowe są szeroko stosowane na całym świecie jako niefarmakologiczna metoda leczenia astmy. W opublikowanym w marcu bieżącego roku przeglądzie systematycznym Cochrane oceniono efektywność ćwiczeń oddechowych w terapii astmy. Wykorzystane dane pochodziły z 22 badań z udziałem 2880 osób dorosłych z nasileniem choroby od łagodnego do umiarkowanego. W dwudziestu badaniach porównano ćwiczenia oddechowe z tradycyjną opieką, a w pozostałych dwóch z edukacją w zakresie astmy. W badaniach oceniano jakość życia, objawy choroby i hiperwentylacji, liczbę ostrych zaostrzeń, czynność płuc (testy oddechowe) oraz potrzebę wizyt u lekarza pierwszego kontaktu. Wyniki wykazały poprawę jakości życia po trzech miesiącach w grupie osób stosujących ćwiczenia oddechowe (13). Zbadano, że ćwiczenia oddechowe prawdopodobnie nie pomagają w łagodzeniu objawów astmy, natomiast przyczyniają się do poprawy objawów hiperwentylacji, gdy mierzone były od 4 do 6 miesięcy od rozpoczęcia interwencji. Wykazano również pewną poprawę parametru oceniającego czynność płuc – FEV1 u osób wykonujących ćwiczenia oddechowe.

Podsumowanie

Medytacja, joga i ćwiczenia oddechowe są obiecującymi interwencjami dotyczącymi stylu życia w leczeniu astmy zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Wykorzystując istotne dowody sugerujące poprawę jakości życia oraz objawów, przyszłe badania powinny skupić się na porównaniu różnych interwencji, aby wskazać najskuteczniejsze dla osób chorujących na astmę.

Piśmiennictwo:

  1. Wright RJ, Cohen RT, Cohen S. The impact of stress on the development and expression of atopy. Current opinion in allergy and clinical immunology2005;5(1):23-9.
  2. Rod N, Kristensen T, Lange P, Prescott E, Diderichsen F. Perceived stress and risk of adult‐onset asthma and other atopic disorders: a longitudinal cohort study. Allergy2012;67(11):1408-14.
  3. Chen E., Miller G.E. Stress and inflammation in exacerbations of asthma. Brain Behav Immun. 2007;21:993–999. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
  4. Dhar H. Clinical application of meditation. Medicine Update2008;18(93):712-6.
  5. Sudsuang R, Chentanez V, Veluvan K. Effect of Buddhist meditation on serum cortisol and total protein levels, blood pressure, pulse rate, lung volume and reaction time. Physiology & behavior1991;50(3):543-8.
  6. Nayak NN, Shankar K. Yoga: a therapeutic approach. Physical Medicine and Rehabilitation Clinics of North America2004;15(4):783-98.
  7. Yang ZY, Zhong HB, Mao C, Yuan JQ, Huang YF, Wu XY, Gao YM, Tang JL. Yoga for asthma. The Cochrane Library2016.
  8. Nesvold A, Fagerland MW, Davanger S, Ellingsen Ø, Solberg EE, Holen A, Sevre K, Atar D. Increased heart rate variability during nondirective meditation. European journal of preventive cardiology2012;19(4):773-80.
  9. Jerath R, Barnes V, Crawford M. Mind-body response and neurophysiological changes during stress and meditation: central role of homeostasis. J Biol Regul Homeost Agents2014;28:545-54.
  10. Paudyal P, Jones C, Grindey C, et al. . Meditation for asthma: systematic review and meta-analysis. J Asthma 2018; 55: 771–778. [PubMed] [Google Scholar]
  11. Galantino ML, Galbavy R, Quinn L. Therapeutic effects of yoga for children:
    a systematic review of the literature. Pediatr Phys Ther 2008; 20: 66–80. [PubMed] [Google Scholar]
  12. Yang ZY, Zhong HB, Mao C, et al. . Yoga for asthma. Sao Paulo Med J 2016; 134: 368. [PubMed] [Google Scholar]
  13. Santino TA, Chaves GSS, Freitas DA, Fregonezi GAF, Mendonça KMPP. Breathing exercises for adults with asthma. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 3. Art. No.: CD001277. DOI: 10.1002/14651858.CD001277.pub4

O autorce:

Julia Bachór – studentka IV roku kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi i współzałożycielka łódzkiego Studenckiego Koła Naukowego MSŻ. Miłośniczka przygotowywania posiłków w duchu whole-food, plant-based diet i podróży. Swoją przyszłość wiąże z wykorzystaniem zdobywanej wiedzy z zakresu MSŻ w prewencji oraz leczeniu chorób sercowo-naczyniowych.